Przyczyny rewolucji październikowej
Powrót z emigracji w Szwajcarii Włodzimierza Lenina pociągiem specjalnym poprzez okupowaną przez Niemcy Europę 16 kwietnia oraz przyłączenie się grupki niezależnych socjalistów pod wodzą Lwa Trockiego (który również powrócił swobodnie do Rosji z emigracji w Stanach Zjednoczonych w maju 1917) ożywiło akcję bolszewików, którzy (w przeciwieństwie do mienszewików i eserowców) występowali odtąd za natychmiastowym przerwaniem działań wojennych. Propaganda i działalność bolszewików, w tym m.in. podróż Lenina i innych przywódców bolszewickich ze Szwajcarii do Rosji, a zwłaszcza wydawanie prasy i druków ulotnych w masowych nakładach (w tym organu bolszewików, dziennika Prawda i jego mutacji), była zresztą z tego powodu w znacznej mierze finansowana przez sztab niemieckiej armii
i skarb Cesarstwa Niemieckiego. Program ten nie ograniczał się do Rosji – we Francji Niemcy chcieli wykorzystać analogicznie Josepha Caillaux, wobec Wielkiej Brytanii Rogera Casementa i kwestię Irlandii – jego praktyczną realizacją zajmował się wydział III b niemieckiego Sztabu Generalnego. Celem programu było, poprzez aktywne wspieranie działalności bolszewików wymierzonej w carat, wewnętrzne osłabienie Imperium Rosyjskiego i jego armii, a po zwycięskiej rewolucji wyeliminowanie Rosji z wojny, co ułatwić miało zwycięstwo Niemiec na froncie zachodnim. Z kolei przemysł niemiecki miał uzyskać dostęp do bogactw naturalnych Rosji i jej zasobów gospodarczych.
i skarb Cesarstwa Niemieckiego. Program ten nie ograniczał się do Rosji – we Francji Niemcy chcieli wykorzystać analogicznie Josepha Caillaux, wobec Wielkiej Brytanii Rogera Casementa i kwestię Irlandii – jego praktyczną realizacją zajmował się wydział III b niemieckiego Sztabu Generalnego. Celem programu było, poprzez aktywne wspieranie działalności bolszewików wymierzonej w carat, wewnętrzne osłabienie Imperium Rosyjskiego i jego armii, a po zwycięskiej rewolucji wyeliminowanie Rosji z wojny, co ułatwić miało zwycięstwo Niemiec na froncie zachodnim. Z kolei przemysł niemiecki miał uzyskać dostęp do bogactw naturalnych Rosji i jej zasobów gospodarczych.
Pogarszająca się sytuacja gospodarcza oraz dalsze klęski na froncie nie sprzyjały stabilizacji sytuacji w Rosji. 7 kwietnia rząd był zmuszony do wprowadzenia monopolu na handel zbożem i kartek na chleb. 3 maja bolszewicy stworzyli paramilitarne oddziały Gwardii Czerwonej. W tym samym czasie na wsi doszło do żywiołowych wystąpień chłopów zajmujących majątki obszarnicze. 18 maja do Rządu Tymczasowego weszli mienszewicy (Iraklij Cereteli, Matwiej Skobielew). Rząd Tymczasowy odłożył decyzje co do oczekiwanej przez rosyjską wieś reformy rolnej do decyzji Zgromadzenia Konstytucyjnego (w pełni demokratycznie wybranego parlamentu Rosji), zwlekał jednocześnie z decyzją o wyznaczeniu terminu wyborów i utrzymywał udział kraju w wojnie. W Rosji narastało w konsekwencji znużenie wojną i świeżo ustanowionymi swobodami demokratycznymi. Czas sprzyjał bolszewikom – pozostającym w konsekwentnej opozycji wobec wszystkich posunięć Rządu Tymczasowego, zgodnie z tezą Lenina, że rewolucja „burżuazyjna” powinna być niezwłocznie przekształcona w „socjalistyczną” i budujących konsekwentnie zwartą, zdyscyplinowaną organizację na terenie całego kraju (przede wszystkim w wielkich miastach i w wojsku).
W czerwcu na tle sprzeciwu wobec kontynuacji udziału Rosji w wojnie powstała bliska bolszewikom frakcja lewicowych eserowców wewnątrz partii socjalistów-rewolucjonistów. Rozpoczęta 18 czerwca/1 lipca 1917 ofensywa armii rosyjskiej w Galicji Wschodniej (przeciw armii austro-węgierskiej) w kierunku na Lwów wobec posuniętej już demoralizacji wojska i natychmiastowej pomocy armii niemieckiej dla Austriaków załamała się2 lipca/15 lipca 1917, a 6 lipca/19 lipca 1917 Niemcy i Austriacy rozpoczęli kontrofensywę.
Pomiędzy 4 lipca/17 lipca 1917 a 6 lipca/19 lipca 1917 odbyły się w Piotrogrodzie burzliwe, zorganizowane przez bolszewików i anarchistów demonstracje robotników, zwartych uzbrojonych oddziałów żołnierzy (zwłaszcza z Twierdzy Petropawłowskiej) i marynarzy Floty Bałtyckiej z Kronsztaduprzeciw Rządowi Tymczasowemu (tzw. dni lipcowe(ros.)), połączone z blokadą Pałacu Taurydzkiego – siedziby Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (w której większość mieli popierający rząd eserowcy i mienszewicy). Była to nieudana próba przejęcia władzy przez bolszewików. Po powrocie Aleksandra Kiereńskiego (ministra wojny) z frontu w dniu 6 lipca/19 lipca 1917 Rząd Tymczasowy opanował sytuację przy pomocy lojalnych oddziałów garnizonu piotrogrodzkiego i żołnierzy ściągniętych z frontu, ujawniając uprzednio w prasie część zdobytych dokumentów o zagranicznym finansowaniu bolszewików, które wywołały oburzenie wśród żołnierzy. Rząd zdelegalizował partię bolszewików jako agentów niemieckich, Lenin ukrył się w Finlandii, poza zasięgiem władz rosyjskich.
8 lipca/21 lipca 1917, po dymisji Gieorgija Lwowa nowy gabinet uformował jako „człowiek silnej ręki” eserowiec Aleksander Kiereński (do 1 maja minister sprawiedliwości, a od 5 maja 1917 minister wojny w rządzie Lwowa). Był on przekonany o wyeliminowaniu zagrożenia ze strony partii bolszewickiej po wydarzeniach lipcowych i przekonany do swej misji jako rosyjskiego Bonapartego, który poskromiwszy „jakobinów” poskromi i „reakcję”. Tymczasem szybko narastał kryzys gospodarczy, inflacja i przestępczość. Następował postępujący paraliż podstawowych funkcji państwa rosyjskiego. Paraliż państwa (i armii – jedynej siły, która mogła powstrzymać bolszewików) oraz anarchizacja i narastająca apatia społeczeństwa rosyjskiego wobec instytucji demokratycznych były podstawami sukcesu partii bolszewików w konsekwentnej, kierowanej przez Lenina walce o zdobycie władzy w Rosji.
26 lipca?/8 sierpnia 1917 półlegalny VI zjazd bolszewików postanowił rozpocząć przygotowania do przejęcia władzy drogą powstania zbrojnego. Ofensywa wojsk niemieckich na początku września doprowadziła do zajęcia Rygi. 27 sierpnia?/9 września 1917 głównodowodzący wojsk rosyjskich generał Ławr Korniłow[37] w przekonaniu o możliwości bolszewickiej rewolty w Piotrogrodzie zażądał dymisji ministrów i wysłał do Piotrogrodu korpus kozacki. Premier Kiereński uznał to za próbę przejęcia władzy i wezwał robotników i marynarzy do obrony rządu, rozdając im z arsenałów 40 tysięcy karabinów[38] – zniósł wreszcie wprowadzone w lipcu ograniczenia wobec bolszewików i uwolnił aresztowanych wówczas bolszewickich przywódców. 12 września sam przejął obowiązki głównodowodzącego. Nie doszło do żadnych walk. Korniłow został aresztowany i osadzony w twierdzy w Bychowie. Poprzez zachowanie w trakcie tzw. „puczu Korniłowa”, a w szczególności wobec odwołania się o pomoc do bolszewików Kiereński utracił we wrześniu jakiekolwiek posiadane dotąd oparcie w korpusie oficerskim armii rosyjskiej – co było rozstrzygające w dwa miesiące później, gdy armia odmówiła mu poparcia przeciw bolszewikom[39].
1 września?/14 września 1917 Rząd Tymczasowy proklamował ustrój republikański Rosji. 8 września?/21 września 1917 Kiereński zlikwidował Departament Kontrwywiadu Politycznego, pozbawiając się w ten sposób podstawowego źródła informacji o planach i działaniach bolszewików[40].25 września?/8 października 1917 w wyniku nowych wyborów w sekcji robotniczej Rady Piotrogrodzkiej większość uzyskali bolszewicy, na czele z Trockim, który został nowym przewodniczącym Rady (podobną większość w Moskwie zdobyli już 19 września/2 października 1917). Pomiędzy3 października/16 października 1917 a 10 października?/23 października 1917 Lenin potajemnie powrócił do Piotrogrodu, gdzie przebywał w ukryciu do 24 października/6 listopada 1917. 10 października/23 października 1917 Komitet Centralny bolszewików przyjął (stosunkiem głosów 10 za, 2 przeciw, na posiedzeniu było obecnych dwunastu z 21 członków KC) rezolucję o powstaniu zbrojnym i stworzył pierwsze Biuro Polityczne;12 października/25 października 1917 Rada Piotrogrodzka utworzyła Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, oficjalnie dla obrony stolicy przed Niemcami – w rzeczywistości jako sztab przygotowujący przewrót. 17 października30 października 1917 sprzeciwiający się tej decyzji członek KC Lew Kamieniew– wraz z Grigorijem Zinowjewem zwolennik idei „jednolitego rządu socjalistycznego” w koalicji z eserowcami i mienszewikami – w wywiadzie dla gazetyNowaja Żyzn, wydawanej przez Maksyma Gorkiego, podał do publicznej wiadomości swój (i Zinowjewa) sprzeciw wobec planu zbrojnego obalenia Rządu Tymczasowego W skład rządu wchodzili bowiem przedstawiciele partii demokratycznych – dwóch partii socjalistycznych (eserowców i mienszewików) i będącej w mniejszości liberalnej partii kadetów. Ogólnorosyjskie wybory parlamentarne miały odbyć się zaś za niespełna trzy tygodnie 12 listopada/25 listopada 1917, a posiedzenie inauguracyjne Konstytuanty 28 listopada/11 grudnia 1917
Komentarze
Prześlij komentarz